Pozycja ekonomiczna państwa to jeden z najważniejszych wskaźników, który odpowiada za jego stabilność gospodarczą. Jak nietrudno się domyślić, im pozycja ekonomiczna jest wyższa, tym większa jest również atrakcyjność inwestycyjna danego obszaru. Taki stan rzeczy przyciąga oczywiście inwestorów decydujących się na zawieranie długoterminowych kontraktów nie obawiając się o kondycję gospodarczą kraju. W celu ustalenia pozycji ekonomicznej stosuje się pojęcie bilansu płatniczego, który zawiera najważniejsze, powiązane z nią informacje.


Bilans płatniczy umożliwia ustalenie poziomu relacji gospodarczej kraju z pozostałymi gospodarkami zewnętrznymi. Wykazuje tym samym transakcje ekonomiczne zawierane przez podmioty krajowe z podmiotami zagranicznymi. Aby sporządzić bilans płatniczy konieczne jest ustalenie okresu, w którym analizowane będą zawarte transakcje. Wykazuje on zatem zarówno relacje w ujęciu miesięcznym, jak i kwartalnym a nawet rocznym. Elastyczność omawianego wskaźnika sprawia, że możemy obliczać go w perspektywie ogólnej (biorącej pod uwagę relacje gospodarcze w całym kraju) lub obszarowej, gdzie bilans płatniczy analizowany będzie jedynie częściowo. W naszym kraju bilans płatniczy publikowany jest przez Narodowy Bank Polski.


Części składowe bilansu płatniczego
Sporządzenie kompletnego bilansu płatniczego wymaga ustalenia pięciu jego podstawowych elementów składowych. Pierwszym z nich jest rachunek obrotów bieżących, który zawiera: saldo obrotów towarowych, saldo usług, saldo dochodów, saldo transferów bieżących oraz saldo nieklasyfikowanych obrotów bieżących (NOB). Kolejnym elementami są rachunek kapitałowy (uwzględniający dochody i rozchody) oraz rachunek finansowy wykazujący inwestycje bezpośrednie, portfelowe, pozostałe i stan instrumentów finansowych wpływających na wyniki inwestycji. Ostatnimi składowymi są saldo błędów i opuszczeń oraz oficjalne rezerwy walutowe, zawierające płynne aktywa zagraniczne. Są one pod kontrolą i w posiadaniu konkretnego banku centralnego (w przypadku Polski funkcję tą pełni NBP).


Bilans płatniczy a kondycja gospodarcza państwa
Bilans płatniczy jest bez wątpienia najważniejszym wskaźnikiem świadczącym o wydajności gospodarki. Utrzymywanie go na odpowiednim poziomie jest zatem celem każdego państwa, jednak nie jest to zadanie proste. Władze zajmujące się finansami dążą do utrzymywania różnicy zysku w stosunku do wydatków na poziomie zera, ponieważ niezrównoważony bilans płatniczy prowadzi do powstania nadwyżki bądź deficytu. Długotrwałe utrzymywanie się każdego z tych zjawisk powoduje efekty negatywne – stała nadwyżka osłabia gospodarkę zagraniczną, a deficyt niweluje środki zgromadzone w rezerwach banku centralnego.